İlk olarak 2000 yılının Nisan ayında "595 sayılı Kanun Hükmünde Kararname" ile hayatımıza giren yapı denetimi 2001 Mayıs ayında dönemin muhalefet partisinin başvurusu ile Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi. Hemen ardından Haziran 2001'de kabul edilen 4708 sayılı Yapı Denetimi Yasası Ağustos 2001'de yürürlüğe girdi. 19 ilde pilot uygulama olarak başlayan yasa 01.01.2011 tarihinde tüm illerde uygulanmaya başlandı.
* Yapı denetimin özü, daha öncesinde var olan TUS (Teknik Uygulama Sorumluluğu) uygulamasının yerine, ilk defa sorumluları ve sorumlulukları tarif edilmiş kurumsal yapıya sahip bir yapı denetim sistemi olarak çalışmaya başlamasıdır.
* TUS uygulamasında, kişilerde olan ve net çizgilerle tanımlanmamış yetki ve sorumluluklar en az beş denetçi mühendis mimar ve üç yardımcı kontrol elemanından oluşan Yapı Denetim Kuruluşu tarafından kurumsal olarak üstlenilmiştir.
* Betonu oluşturan temel elemanlar olan demir ve beton Bakanlıkça onaylı Laboratuarlar tarafından teste tabi tutulmakta, sonuçları Yapı Denetim Kuruluşuna verilmektedir.
* İlgili idareler (Belediyeler, İl Özel İdareleri, Organize Sanayi Bölgeleri) belli aşamalarla Yapı Denetim Kuruluşlarının verdiği dosyaları incelemektedir.
* Yapı Sahibi, Projeci Mimar ve Mühendisler, Müteahhit Kuruluş, Laboratuar, Yapı Denetim Kuruluşu ve İlgili İdare hep birlikte, birbirlerini denetleyerek yapının sağlamlığı için çaba harcarlar.
* Yapı Denetim bedeli (örnek olarak) iki yılda tamamlanacak inşaat için Bayındırlık Bakanlığınca belirlenen Yapı Yaklaşık Maliyetleri ile hesaplanan Toplam yapı maliyetinin min % 1,5'i dür.
* Yapı sahibi tarafından valiliğin belirlediği bir bankaya yatan denetim bedeli inşaatın belirli aşamalarında yapılan inceleme raporları ve hakedişlerin İlgili İdare tarafından incelenmesi sonrasında Yapı Denetim Kuruluşuna ödenir.
* Yapı Denetim bedeli toplam inşaat alanı 1000 m2 nin altında binalarda bir seferde inşaat ruhsatı alma aşamasında, toplam inşaatı 1000 m2'den büyük yapılarda yönetmeliğin belirlediği oranlarda Yapı Sahibi tarafından bankaya yatırılır.
* Yapı sahibi ile denetim kuruluşu arasında doğrudan para alışverişi olamaz. Müteahhit Kuruluşun bu alışverişte bulunmaması yasal ve etik açıdan gereklidir.
YAPI DENETİM KURULUŞUMUZUN GÖREV VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ:
Yapı denetim kuruluşu öncelikle proje müellifince yapılan uygulama projesi;
- Temel sisteminin, arsanın jeolojik yapısına göre tanzim edilen jeolojik rapora uygunluğu,
- Taşıyıcı sistemin TSE 500'e ve afet bölgelerine yapılacak yapılar hakkında yönetmeliğe göre hesaplandığını,
- Binanın ısı yalıtım yönetmeliği, mühendislik ve mimarlık projelendirme esasları, imar planı diğer ilgili yönetmelik, standart ve şartnamelere uygunluğunu belirler.
- Yapıda kullanılan her türlü malzemenin, imalatın ve yapı elemanlarının standartlarına uygunluğunu test ederek test raporlarını ilgili idareye gönderir. Bakanlıkça ve Türk Standartları Enstitüsünce yeterliliği kabul edilen gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuarlarda test ettirir.
- Beton kalıbı ve demir teçhizatı kontrol edilerek Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği eki örnek 5'e uygun tutanak tutulduktan sonra beton dökümüne müsaade edilir. Beton yapı denetim kuruluşunun yardımcı kontrol elemanlarının sürekli gözetiminde dökülür ve beton numuneleri, mutlak döküm yerinde ve sorumlu mühendis veya mimar ile birlikte deneyi yapacak laboratuar sorumlusu tarafından alınır.Alınan beton numuneleri 7 ve 28 günlük zaman dilimlerinde yetkili laboratuar tarafından kırılır ve dayanım sonuçları rapor olarak yapı denetim kuruluşuna bildirilir. Yapı denetim kuruluşu bu rapor neticesine göre inşaatın ilgili yerinde iyileştirme yada yıkma yetkisine sahiptir.
- Yapı Denetim Kuruluşu, inşaatta çalıştırılan işçi ve ustaların, mesleğinin erbabı olduğuna dair sertifika ve kullanılan malzemelerin TSE ye uygunluk belgelerini yapı müteahhidinden isteyebilir.
- Yapı Denetim Kuruluşunun uygun görmediği malzeme, işçi, kalfa ve taşeron, yapı müteahhidi tarafından derhal şantiyeden uzaklaştırılır.
- Yapı sahibinin isteği halinde, yapı müteahhidine ödeme yapmadan önce yapı sahibine ödemeye esas görüş bildirir.
- Yapı Denetim Kuruluşu yapı kullanma izninin alındığı tarihten itibaren yapının taşıyıcı sisteminde meydana gelebilecek yapı hasarından dolayı 10 yıl süreyle, taşıyıcı olmayan diğer kısımlardaki yapı hasarından dolayı 2 yıl süreyle sorumludur. Yapı Denetim Kuruluşu, izinsiz yapılan değişikliklerden dolayı sorumlu tutulamaz.
